Dikkat sorunu olana çocuklar sınıfta nasıl belirtiler gösteriyor?
¨ Sürekli ayağa kalkarlar.(Her derste mi?,Belli derslerde mi?, Ne kadar süre ile?
¨ Teneffüsten sınıfa geç gelirler.
¨ Deste bir şeylerle uğraşırlar.
¨ Sağındaki solundaki öğrenciyi rahatsız eder laf atar.
¨ Faaliyete geç başlar geç bitirir.
¨ Sınıfın komiği durumundadır.
¨ Bu çocuk olumlu kanaldan onay alamadığı için, olumsuz kanaldan onay almaya çalışır, azarlanır, bu şekilde öğretmen tarafından farkedilir.
¨ Başka çocuklara fiziksel zarar verir.
¨ Yazı yazma faaliyetlerine katılmayabilir.
¨ Hayale dalma, dışarıyı dinleme, öğretmeni dinlememe vs. görülür.
¨ Hipoaktivite ( Çok ağır, yavaş hareket etme)
¨ Aniden patlayabilir.
¨ Bebeksi tavırlar görülebilir.
¨ Öğretmenin talimatlarını izleyememe, işlemleri yapamama görülür.
Sınıfta disiplin oluştururken neler yapmalı?
Dikkat edilmesi gereken 4 disiplin elemanı var.
1. Kurallar
2. Tutarlılık
3. Ceza
4. Ödül
Kurallar:
¨ Kural koyarken çocukların özelliklerine dikkat etmek gerekiyor. Her çocuk aynı değil. Bazı çocuklara bir kere, bazı çocuklara iki kere söylemek gerekiyor.
¨ A çocuğu ile B çocuğunun kuralları öğrenmesi için gereken süre farklı.
¨ Kural öğretmek için farklı yollar denemek gerekir.
¨ Etkinliklerin çeşitleri farklı. Matematik dersi ile Beden dersi kuralları aynı olmamalı.
¨ Rutin faaliyetlerde kurallar daha fazla hatırlatılmalı.
¨ Haftanın çeşitli günlerinde daha fazla hatırlatılmalı. Pazartesi ve Cuma günü çocukların daha zor zapt edildiği günler olduğu için sık sık hatırlatılmalı.
¨ Sınıfların büyük olması ve küçük olması nasıl kural konulacağını belirler.
¨ Yaşa göre konulan kurallar farklılık gösterebilir.
Kurallar, yardımlaşmayı,istenmeyen davranışların azalmasını sağlıyorsa kuraldır. Bunu çocuğa açık ve net ifade edersek, yaşına da uygunsa çocuklar tarafından kabul edilir.
Kural koyarken nelere dikkat etmeli?
1. Bu kuralı koymak gerçekten gerekli mi, ne yarar getiriyor? Hangi amaca hizmet ediyor? Bizim ihtiyacımıza mı cevap veriyor?
2. Çocuğun yaşı, bulunduğu gelişim düzeyi nasıl kural koyacağımızı belirleyen bir faktör.
3. Çocuğa bunu net olarak ifade etmek, olayla karşılaşmadan söylemek gerekli.
Okulların açıldığı ilk günlerde sınıf içinde olması gereken kurallar çocuğa ifade edilmeli daha sonra da yazı ya da resim şeklinde bu kurallar sınıfın çeşitli yerlerine asılmalı. Örneğim; ışık kapatılacaksa ışığın altına, tahtayla ilgili ise tahtanın yanına asılmalı. Her kural değişik çocuklara yazdırılmalı. Bu şekilde kuralın yazan çocuk tarafından benimsenmesi kolaylaştırılmalıdır. Kurallar benimsenene kadar önceleri çok hatırlatılmalıdır.
Tutarlılık:
¨ Eğer tutarlı değilsek yani kuralın çiğnendiğini gördük, diğer bir gün görmezden geldik, o zaman kuralın yerleşmesini bekleyemeyiz.
¨ Çocuklar bir suya benzer. İlk gün kap üçgen, diğer bir gün yuvarlak, diğer bir gün kare ise kural yerleşmez. Öğretmen kuralı koyduktan sonra takibinin olması gerekmektedir.
¨ İilköğretimin ilk üç sınıfında “Ben ödevimi yapmalıyım” bilinci yerleşmemiştir. Bu yüzden ödev kontrol edilmeli, kuralın takibi yapılmalıdır.
Ceza:
¨ Yaşamın kendisinde ceza vardır kısıtlamalar, sınırlılıklar gibi. Dolayısıyla ceza eğitim sitemi içinde gereklidir.
¨ Cezanın eğitimsel bir değeri olmalıdır. Ödevini yapmadıysan x etkinliğine katılamayacaksın ya da arkadaşının kalemini kırdıysan yerine yenisini alacaksın gibi.
¨ Cezayı hemen davranışın arkasında vermek gerekir. Özellikle ufak gruplarda bu daha fazla önemlidir.
¨ Cezayı vermeden önce hatalı davranışın altı çizilmeli, gerekçeler öğrenilmelidir. Ceza dayak olmamalıdır.
Ödül:
¨ Ödül, davranışın hemen arkasından verilmeli, eğer yaparsan veririm değil, yaptın o yüzden veriyorum şeklinde olmalıdır.
¨ İstenilen davranış görüldüğü zaman ödüllendirilmelidir. Aferin, öpme, okşama gibi.
¨ Her söylediğimizi ödülle mi yaptıracağız? İlk başlarda evet, ta ki o davranış yerleşene kadar. Daha sonra başka olumlu davranışları yerleştirmeye çalışacağız. Öğrenci ödevini yapanla, ödevini yapmayan arasında bir fark olduğunu görmeli. Eğer bir fark yoksa yapmak istemez.
¨ İstenilen bir davranışın kazandırılmış olduğu bir çocuğa hala ödül vermekte gereksizdir.
Öğretmen disiplini sağlarken nelere dikkat etmeli?
¨ Öğretmen sınıfın konuya odaklaştığını belirlemeli. “Ben konuya başlayayım nasıl olsa susarlar” demek yanlış. Öğrenme süreci eğlenceli hale getirilmeli. ( Işığı kapatıp/açmak, susmak anlamına gelebilir) bu öğrencilerin hoşuna gidebilir.
¨ Çocukların zamanı nasıl geçirecekleri, ders dilimi içinde hangi etkinlikleri gerçekleştireceğimiz günün başında söylenmeli.
¨ Öğretmenin çocukların arasında dolaşması, her çocuğun yakınından geçmek disiplini oluşturmak açısından önemli.
¨ Öğretmen bir çatışma durumunda öfkeye başvuruyorsa, olumsuz model olmaktadır. Çünkü yapılan herşeye çocuk dikkat eder.
¨ Çevreyi kontrol etmek, dışarıda gürültü varsa vb. o zaman hangi kuralın uygulanması gerektiği farklılık kazanabilir.
¨ Çok sayıda kural koyulmamalıdır. Çocuğun yaşı büyüdükçe kural sayısı artar. Küçük çocuklar için kurallar hayati olmalıdır.
¨ Çocuğun yaptığı davranışın ben mesajı verilerek geri bildirimi önemlidir. Önce yapılan davranış söylenir, sonra üzerimizdeki etkisi ve sonrada duygumuz söylenmelidir. Örneğin; “Sen yaramazsın,arkadaşlarını rahatsız ediyorsun” yerine, “Sen konuşunca ben ders anlatamıyorum,dikkatim dağılıyor ve rahatsız oluyorum” gibi.
¨ Öğrencilerle konuşurken sıfatlardan ve yargılardan uzak durmak gerekir.
¨ Kuralları olumlu bir tarzda vermek önemlidir.
“Merdivenleri koşarak çıkma!” demek yerine,
“Merdivenlerden yavaş çıkın!” gibi. Çünkü olumsuz mesajlar savunma mekanizmalarını harekete geçirir.
Zor olan çocuklarla yapmamız gerekenler
¨ Sınıfta öğretmene yakın bir mesafede oturtulmalıdır. Çocuk sıkıldığında öğretmenin kontrol edebilmesi için.
¨ Hareketli değil sakin bir çocuğun yanına oturtulmalıdır.
¨ Bu çocuklara kurallar daha fazla hatırlatılmalıdır. Çünkü fazla unutkan ve dikkati dağınık olabilirler. Davranışları izlenmeli, sıkılma noktasına gelmeden ona bir şeyler yaptırılmalı, görevler verilmelidir.
¨ Ben iyi davranışları ödüllendiriyor muyum? Sorusunu öğretmen kendisine sormalıdır. Genel olarak işler yolundayken fark edilmez olumsuz davranışlar fark edilir. Çocuk ben iyi bir şey yaptım, düşüncesine sahip olmalıdır. Olumlu bir benlik algısı için bu önemlidir.
¨ Çocuğun en kolay değiştirilebilir davranışlarından başlamak gerekiyor. Zor davranışlara daha sonra gelinmeli. Çünkü çocuk önce başarıyı tatmalı.
¨ Davranış değiştirme çalışmaları adım adım yapılmalı.
¨ Davranış değiştirirken öğretmen not tutmalı. Öğrencinin hangi davranışlarının değiştiğini, ya da değişmediğini görmek açısından önemli.
¨ Üç öğretmen değiştiren çocuk problem olmaya fazlasıyla adaydır.
¨ Öğrencinin olumsuz davranışları detaylandırılmalı ve sebebini tespit etmek açısından önceki dönem hikayelendirilmelidir.
Psikolojik Danisman Dilek UNUTULMAZ
Kaynak:
Beykoz Rehberlik Araştırma Merkezi
Rehberlik ve Psikolojik Danışma Bölümü
