Günümüzde uzmanlar kitapları çocuğun gelişim sürecinde bütünleyici bir araç olarak kabul etmektedir. Kitaplar, okul öncesi yıllardan başlayarak çocuğun bilişsel gelişimi ile dil gelişimine katkı sağladığı gibi duygusal ve sosyal yönden gelişimine de destek verir.
Bu nedenle içerik ve dil yönünden nitelikli çocuk kitabı yazımı ve basımı son derece önemlidir. Ülkemizde son yıllarda çocuk kitabı alanında yayıncılık giderek artmaktadır. Ancak bu yayınların arasında hiçbir edebi ve eğitsel değeri olmayan kitaplara da rastlanmak mümkündür. Bu nedenle seçici davranmak gerekmektedir.İyi bir çocuk kitabı çocuğun ilgi ve ruhsal ihtiyaçlarını karşılayan fakat her şeyden önce çocuğun zevkle okuduğu bir eser olmalıdır.
Çocuk kitaplarının sahip olması gereken özellikler; İçerik Özellikleri
* Hikayenin konusu ve teması çocukların ilgi alanlarını hedeflemelidir.
* Kitapta kullanılan dil çok önemlidir. Her şeyden önce çocuğun yaş ve seviyesine uygun bir dil kullanılmalıdır. Dilin zenginliğini ve güzelliğini yansıtacak özellikte edebi ve sürükleyici bir dili olmalıdır.
* Metnin uzunluğu çocuğun gelişim düzeyini göz önünde bulundurarak, dikkat süresini aşmamalıdır.
* Konunun işlenişinde olaylar arasındaki mantık ilişkisi gözden kaçırılmamalıdır. Bu husus özellikle çocuğun düşüncesinin şekillenmesinde son derece önemlidir.
* Toplumda genel geçerliliği olan değerleri vurgulamalıdır.
* Çocuk kitap kahramanlarıyla kendini özdeştirebilir. Kahramanların çocuğun hayal gücüyle erişebileceği bir takım özelliklerinin olması hikayeyi çocuk açısından ilgi çekici hale getirir ve çocuğun hayal gücünü geliştirir.
* Çocuk kitaplarında hayali unsurlar kadar gerçek hayatta en çok bildiği ve tanıdığı konular da hikaye düzeni içinde ve çocuğu eğlendirici tarzda verilmelidir.
* Yerli kültürel değerlerin yanı sıra evrensel değerleri de kazandırıcı nitelikte olmalıdır.
Biçimsel Özellikler
* Harfler çocuğun gözünü yormayacak büyüklükte olmalıdır.
* Kapak; çocuğun kitapla ilk tanışma aracı olduğu için çok önemlidir. Renkli, bol resimli, çocuk için çekici özellikler taşımalıdır. Böylece kapağı gören çocuğun kitaba isteyerek yaklaşması sağlanabilir. Bu özellikle sadece çocuk için değil yetişkinlerin seçim yapmasında da etkili bir uyarıcıdır.
* Kitabın içindeki resimlerde kapak kadar önemlidir. Özellikle küçük yaştaki çocuklar için resimlerin metinden daha fazla yer kaplaması uygun bir yaklaşımdır. Resimlerde renk unsuru da önemli diğer bir konudur. Bu resimlerin çocukta estetik değer yargılarını geliştirici özellikte olmasına dikkat edilmelidir.
* Cilt; Kitabın dayanıklılığı açısından cildin kaliteli ve sağlam olması önemlidir. Çabuk yıpranan bir kitap çocuğun kitaba ilgisini azaltabilir. Düzenli bir kitaplık kurma alışkanlığını da sekteye uğratabilir.
* Boyutlar-Büyüklük; İlke olarak çocuk kitaplarında içerik ve boyut dengeli olmalıdır. Çocukların sürekli olarak aynı boyutta hazırlanmış kitaplar okumaktan hoşlanmadıkları bir gerçektir. Çocuklar değişik büyüklükte kitapları okumaktan incelemekten zevk duyarlar. Bunun yanı sıra kitabın hacim ve ağırlık bakımından kolayca taşınmaya ve kullanmaya elverişli olması önemlidir.
* Kağıt Cinsi; Kağıdın dayanıklı ve kaliteli olması gerekir. Özellikle renkli basımlarda kullanılan kağıdın kalitesi resimlere de yansıyacaktır.
* Yazım ve noktalama işaretleri: Dilbilgisi akımından titizlikle incelenmiş olmalı. Noktalama işaretlerinin kullanımında kurallara uyulmalıdır.
Kitap satın alırken dikkate alınabilecek bazı öneriler;
* Çocuklar için kitap seçerken onların gelişim dönemleriyle okuma ilgileri dikkate alınmalı ve bu dönemlere uygun kitaplar seçilmelidir.
* Kitap satın alırken kitabın adına, yazarına, resimleyenine ve yayınevine dikkat edilmelidir. Eğer tereddüt yaşanıyorsa kitap almadan okunabilir. Böyle bir imkan olmadığında seçkin yazarlar ve yayınevleri tercih edilebilir.
* Kitap seçimi için gazete, dergi, televizyon ve Internet’den kitap tanıtımları takip edilebilir.
* Değişik tür kitaplar satın alınabilir. Şiir, çizgi roman, bilmece-tekerleme, biyografi vb.
* Hikaye ve masalların dışında kurgusal olmayan bilgi içerikli kitaplar da satın alınabilir. Seviyeye uygun ansiklopediler, tarih, bilim ve teknoloji kitapları vb.
* Çocuklar, kitap seçiminde bir ön elemeden sonra özgür bırakılabilir. Okuma materyalini kendileri seçerlerse okumak için daha fazla istek duyabilirler.
Kaynaklar
1. Güneş, Firdevs, “”Çocuklarda Okuma İlgisi ve Kitap Seçimi””, Çoluk Çocuk Dergisi, Sayı 36, Ankara, 2004.
2. McKeon, Helen M., “”Book Selection Criteria of Children’s Book Editors and Elementary Classroom Teachers””.
3. Maraşlı, Ahmet, “”Kitap Okumayı Sevdirmenin Yolları””, Bilge Yayıncılık, İstanbul 2005. Oğuzkan, Ferhan, “”Çocuk Edebiyatı””, Anı Yayıncılık, Ankara, 2001.
4. Şirin, Mustafa R., “”Çocuk Edebiyatı””, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, 2000.
